بررسی مقاومت ژنوتیپ های نخود نسبت به fusarium solani عامل پوسیدگی سیاه ریشه

افزایش روز افزون جمعیت در برخی از کشورها بخصوص جنوب شرق آسیا، مشکل کمبود غذا را روز به روز حیاتی تر و مهم تر جلوه می دهد. رژیم غذایی عمده مردم در اکثر کشورهای جهان را غلات و حبوبات تشکیل می دهد.طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی در سال 2013 متوسط عملکرد نخود در جهان 967 و در ایران 536 کیلوگرم در هکتار است. پایین بودنو بی ثباتیعملکردو تولید،یکی ازمهم ترین مسائل موجود در رابطهبا کشتنخود می-باشد. جدا از تنش های محیطی، بیماری های نخود یکی از مهم ترین و اصلی ترین عوامل کاهش عملکرد وکیفیت اینمحصولدر سراسردنیامحسوبمی شوند. بیماری هایفوزاریومینخود،شایع ترین بیماریاینگیاهد ر ایرانوجهاناست. دو قارچ مهم fusarium solani به عنوان عامل بیماری پوسیدگی ریشه در نخود وfusarium oxysporum به عنوان عامل پژمردگی فوزاریومی نخود از سرتاسر جهان گزارش شده است. امروزه عملی ترین و مقرون به صرفه ترین روش جهت مدیریت پژمردگی فوزاریومی نخود، استفاده از ارقام مقاوم به پاتوژن این بیماری است. برای این منظور، آزمایشی در دو بخش مزرعه و گلخانه انجام شد. در بخش مزرعه تعداد 77 ژنوتیپ بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت گردید و در بخش گلخانه ای نیز تعداد 75 ژنوتیپ در چهار تکرار همراه با شاهد بدون عامل بیماریزا در گلدان کشت شد. براساس مقدار درصد آلودگی، ژنوتیپ ها در بخش مزرعه و گلخانه به صورت مجزا به پنج گروه بسیار مقاوم، مقاوم، نیمه مقاوم، حساس و بسیار حساس طبقه بندی شدند. بر این اساس در بخش مزرعه ای، رقم کاکا و فلیپ9393 جز گروه نیمه مقاوم، رقم آرمان در گروه حساس و ارقام هاشم، بیونیج و جم در گروه بسیار حساس قرار گرفتند. همچنین در آزمایش گلخانه، نتایج حاصله نشان دادند که ارقام کاکا، آی ال سی482 و فیلیپ9393 در گروه مقاوم و ارقام هاشم و جم در گروه بسیار حساس قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس تنوع معنی داری را برای تمامی صفات مورد آزمون نشان داد. عملکرد دانه دو رقم آرمان و بیونیج که از ارقام متعارف منطقه هستند، دارای کمترین مقدار بودند. تجزیه کلاستر به روش وارد، ژنوتیپ ها را بر اساس صفات مورفولوژیک در مزرعه به چهارگروه و براساس پارامترهای گلخانه ای به سه گروه طبقه بندی کرد.تجزیه همبستگی برای تمامی صفات و پارامتر های اندازه گیری شده در مزرعه و گلخانه انجام شد. بر این اساس درصد آلودگی در مزرعه با صفات عملکرد زیست توده، عملکرد دانه، شاخص برداشت و تعداد بوته در متر مربع همبستگی منفی و معنی دار نشان داد، در صورتی که درصد آلودگی در گلخانه با هیچ یک از صفات مورفولوژیک همبستگی نشان نداد. همچنین بین درصد آلودگی در هر دو آزمایش همبستگی معنی داری نشان داده نشد. این درحالی بود که بر اساس نتایج نمودار پراکنش ژنوتیپ ها با دو مولفه درصد آلودگی در مزرعه و گلخانه به روش بای پلات، 57 درصد از ژنوتیپ هااز نظر درصد آلودگی در هر دو بخش رفتاری نزدیک به هم داشتند.این تفاوت می تواند ناشی از بافت خاک، اسیدیته خاک، جمعیت میکروبی خاک مزرعه، دمای خاک، تنوع در پراکنش و تراکم عامل بیماری زا در مزرعه باشد.